Schrijversonderwerp 9 -  30 juni 2023

 

 

 

 

 

              De

            

 

 

van The Beatles

 

 

 

 

      

 

 


Een middag spenderend bij een collectioneur van grammofoonmuziek op Walcheren, en dat niet alleen,
want Jan Petiet (geb. 1943) heeft ook iets met geluidsdragers van verschillende orde en tijdlagen.
Hoofdaandeel van zijn jarenlange collectionisme be­stond uit het vinden van gram­mo­foon­platen met

een bijzondere achtergrond. Al rubriceerde hij het tonnenzwaar audio-vinyl thuis op klein, middel

of groot for­maat, voor hem zou de visu­a­liteit van de platenhoes ook vaker veld winnen en een
belangrijke rol mee gaan spelen. Daarover sneed Jan Petiet op 15 februari 2005 voor

mijn radioprogramma het volgende controversiële onderwerp aan.

 

door Phons Bakx

 

 

In de collectie van Jan Petiet is vanzelfsprekend een aardig deel inge­ruimd voor The Beatles, en dan heb ik het zowel over hun singles als over hun langspelers. In die Beatles-afdeling heeft Jan twee verschillende exemplaren staan van hun langspeler «‘Yesterday’ and Today», feitelijk een verzameling van een aantal bekende singles aangevuld met het oorbare werk afkomstig van enkele van hun eerdere langspelers. Eén van de twee exemplaren stamt uit 1966 en verscheen niet in Europa, maar wèl in Amerika.

 

 

 

Op de buitenhoes van deze Amerikaanse langspeelplaat staat een volle afbeelding van The Beatles zittend ge­kleed in witte slagersjassen. Daarbij is zichtbaar dat ze enkele ver­minkte en ont­hoofde kinder­pop­pen zonder kleertjes aan over hun schouders hebben liggen, met hier en daar op hun schoot gebeenhouwde rauwe ribstukken van net vers ge­slacht vee. En dat ter­wijl de vier jongens uit Liver­pool met een lichte glimlach om hun mond er tussen zijn gaan zitten. De vinyl-plaat met deze hoes werd door de pla­tenmaatschappij Capitol in 1966 in Amerika op de markt ge­bracht. Het is duidelijk dat we te maken hebben met een periode waarin The Beatles (enkel met hun vieren) erop uit waren om hun publiek eens goed op het verkeerde been te zetten, in het beste geval zelfs te shockeren. Onder meer door middel van deze platenhoes. Maar wat is toen al gauw gebleken? Hun aanpak op deze ma­nier ging er bij het grote publiek in Amerika niet in. Aldus zegt men. Het bracht in korte tijd net iets teveel ‘rep’ en net iets teveel ‘roer’ teweeg.

De afkeer van de butchers-platenhoes gaf aan Capitol Records de door­­slag om na drie dagen nadat de plaat

uit was, alle grammofoon­platen met deze foto op de voorzijde direct uit de schappen terug te halen en ze

naar het centrale distributiepunt in Los Angeles terug te dirigeren.

 

 

Afbeeldingsresultaat voor beatles butcher sleeve

 Beatles Yesterday and Today Trunk Cover Capitol

 

Butchers cover

              beide covers door elkaar

Trunk cover

 

 

           De verschillende Beatles-platenhoezen van «‘Yesterday’ and Today» als gevolg van de ophef in 1966 in Amerika.

           links: de Butcher-hoes wordt gedomineerd door veel wit, zwart en de amber­kleuren van de poppen, de Beat­les-gezichten

           en het rauwe vlees.

           midden: zeer onzorgvuldig peeled off  hoes waarin de twee afbeeldingen als afgescheurd behangpapier door elkaar te zien zijn.

           Weliswaar ook om die reden een groot curiosum, maar niet zoals ‘het hoort’.
           rechts: de nieuw gestandaardiseerde plaatuitgave uit USA, die inmiddels erg zeldzaam is, indien overplakt.
           Deze covers gelden als het meeste gezochte collectors item in het totale uitgave-oeuvre van The Beatles.

 

 

 

 

‘Operation Retrieve’

 

Jan Petiet haalt er een kopietje bij van een brief die de directeur van Capitol Records aan alle uitbaters van de pla­­ten­winkels heeft geadresseerd. De brief dateert van 14 juni 1966, en verzoekt de nieuwe Beatles-plaat «‘Yesterday’ and Today» terug te zen­den vanwaar ze gekomen zijn. Dit staat vermeld in de administratieve boeken als «Operation Retrieve».

Wat heeft Capitol in eerste instantie met al die geretourneerde grammofoonplatenbulk wil­len doen? Eerst lieten ze een com­pleet nieuw foto-ontwerp druk­ken, dat ze voor hetzelfde hoeskarton wilden gebruiken om het erover te plakken. Eigen­lijk zou alles wel bij hetzelfde blij­ven, behalve dan dat het butchers-voor­aanzicht op de hoes moest verdwijnen. Op het ver­nieuw­de ontwerp ver­schenen de vier Beatles weer op foto, maar deze keer met een grote lege hut­koffer, min of meer tussen hen in ge­plaatst. Een vrij loze koffer en een vrij loze foto. Dat was de trunk cover, zoals de hoes daarna ook blijvend genoemd zal worden. In de rechtopstaande open koffer zit Paul McCartney, de overige drie Beatles zitten en staan er­om heen. Uit gemak­zucht heeft Capitol Records een flinke partij van de teruggekeerde butchers covers eerst weten te herge­bruiken door het vooromslag met nieuw druk­werk van de trunk cover over te plakken. Al dat werk schijnt in Boston te zijn gebeurd. Daarnaast werden er ook nieuwe hoezen bijgedrukt met enkel maar de nieuwe trunk cover op de voorzijde.

 

 

Jan Petiet: “Maar wat zijn plaatliefhebbers uit belang­stel­ling voor deze rariteit in de platenindustrie en hun hang naar collector’s items toen gaan doen? Er ontstond een toeloop op de partij overge­plakte platen die naar de winkel­schappen waren terugge­keerd om ze thuis van het nieuwe drukwerk te ontdoen, door ze bijvoorbeeld in alle voorzichtigheid met stoom af te weken. To peel off, of ‘af-peel-en’ zoals dat in het Nederlands is gaan heten. En toen kwamen de excentrieke slagers­jassen weer te­voor­schijn.”

In 1995, dus 29 jaar later, kocht Jan Petiet in Ame­rika zo’n afge-peeled exemplaar aan voor 300 dollar. Dat exem­plaar was nog van het oor­spronkelijke Capitol Rainbow-label voorzien, en de ori­ginele bin­nen­­hoes van 1966 zat er ook nog bij. - Jan: “Nu, minimaal 40 jaar na datum van eerste uit­gifte, is het vrijwel on­mo­gelijk om zo’n peeled off­ exemplaar van «‘Yesterday’ and To­day» nog te bemachtigen. De huidige waarde van een peeled-off butchers cover – ze noemden het ook wel Derde Stadium - schat men in op 1000 tot 2000 dollar per stuk, afhankelijk natuurlijk hoe secuur dat losweek­werkje gelukt is. Maar de verwikkeling rond deze legendarische Beatles-pla­ten­hoes reikt nog iets ver­der en wordt daardoor ook wel unieker en gecompliceerder. Doordat de eerste lichting in grote getale werd teruggeroe­pen om met een nieuwe fotosticker te worden overplakt, werden de ­nieuwe versies met enkel maar het drukwerk van de trunk cover bovenop, be­dui­­dend zeldzamer. Toen dat voor de verzamelaars duidelijk werd, ontstond daar weer een collec­tioneurs-toeloop op.”

Voor de duidelijkheid: het gaat hier eerst om de over­geplakte pla­ten­hoezen die vervolgens niét ge-peeled werden, maar die - om het zo te zeggen - gewoon met rust werden gelaten. Voor verzamelaarskringen kwam het erop neer, dat de ongemoeid gelaten trunk cover hoesexemplaren, de nieuwgedrukte stapel in collectors item-waarde voorbij­streefden. Men gaf daar vervolgens weer een hogere geld­waarde voor uit dan aan een ge-peelde. Het bedrag voor het zogeheten Tweede Stadium taxeert men tussen de 3000 en 4000 dollar per hoes. (-1-)

 

Maar het curiosum reikt dan nòg verder, zeker als men eraan denkt hoe zeldzaam het kleine aantal exem­plaren dan al niet moet zijn, dat binnen die allereerste drie dagen in de winkels over de toonbank is gegaan, toen er van een dringen­de industrial recall op landelijke schaal nog helemaal geen sprake was? Van die genoemde Eerste Stadium-partij wordt gesteld, als een exemplaar tenminste in uitstekende staat verkeert, dat die [anno 2016] wel eens de curiositeitswaarde kan behalen tussen de 100.000 en 125.000 USA dollars per stuk. En laatstge­noemde collectors item gold dan het meest voor Canada, waar de butchers cover-bulken eigenlijk niet uit de winkelschappen werden teruggehaald. (-2-)

 

 

Jan Petiet: “Een vraag die tijdens het industrieel overplakken van de platenhoezen natuurlijk oprees, was: laat het onder­liggende druk­werk van de butchers cover dan geen sporen na door de afbeelding heen van de trunk cover? Het antwoord: over het alge­meen liet de eerste afbeelding zich goed door de tweede be­dek­ken, alleen met dat kleine spoortje van de V-vorm van Ringo Starr zijn donkere trui, dat als grijstint nog lichtelijk door het papier heen te zien was. Zijn trui­col kwam namelijk recht onder een blanco ge­deelte van het nieuwe drukpapier te liggen. De aanpak van het beroemde viertal uit Liverpool dateert uiteraard nog uit een tijd waarin zij als jonge kunste­naars het een en ander via een beeld­boodschap hebben willen aankaarten. Het gaat om iets wat ik zelf uitein­delijk toch ook maar ‘een viezige beeld­boodschap’ wil noemen. Zelf zou ik het ook niet van deze vier jongens hebben verwacht. - De achterzijde van de platenhoes daarentegen, speelde in de kwestie totaal geen parten, want die bevat de alge­mene tekst­­informatie over de plaat zelf.”

Maar wat speelde er precies in de achtergrond, waar­door Paul, John, George en Ringo op deze manier op de voorgrond hebben willen treden?

 

 

Dream job: Photographer Robert Whitaker spent two years working with The Beatles

Robert Whitaker (19939-2011) werkte

twee jaar lang als fotograaf voor The Beatles.

 

 

 

Achtergrond fotosessie

 

De Australische fotograaf Robert Whitaker (1939-2011) verwerkelijkte in 1966 een conceptueel foto­gra­fisch kunstwerk rond The Beatles en gaf dat de overkoepelende titel «A Somnambulant Adventure» [Een Slaap­wandelaarsavontuur]. Ter voorbereiding hiervan had de fotograaf een aantal requisieten verza­meld, waarmee

hij het viertal wilde omringen: losse onderdelen van plastic poppen, een paar plateau’s met verse rau­we vlees­ribben, vier witte sla­gersjassen, een hamer met grote spijkers, een vogelkooi, wat kartonnen dozen, en ook wat kunst­­­gebitten en kunstogen. Het viertal is met groot genoegen op deze excen­trieke fotosessie afgekomen, omdat ze begrepen dat nu eindelijk eens de gebruikelijke gezapige manier van foto’s maken werd omzeild.

John Lennon lichtte toe, dat het juist deze éne sessie is geweest, die het voor elkaar had gekregen om inspi­rerend op hun eigen verve­ling en wrok in te spelen. Van alle andere manieren van fotografie waren ze allevier

al ‘helemaal doodziek’ geworden. Whitaker liet het viertal voor het eerst een heel an­de­re be­na­dering van foto­grafie beleven, een manier die bovendien ook goed aansloot bij hun gevoel voor zwart­gallige humor. De butchers-foto die op de hoes verscheen, is niet eens genomen in de opzet om er een platen­hoes van te maken. Toch zijn het The Beatles zelf geweest die de hele fotoreeks voor al hun promotie­doel­einden bij Capitol Records hebben ingediend, ter aanbeveling van de reeks muziek­opna­men [«‘Yesterday’ and Today»] die kort daarop de Amerikaanse muziekmarkt zou opgaan. Hun onderneming op dit punt strookte zelfs niet met de visie van foto­graaf Robert Whitaker, maar zowel Lennon en McCart­ney stonden erop dat de éne butchers-foto als een ver­klarend wereldbeeld van The Beatles kon dienen tégen elke oorlog op aarde, en speciaal die éne die al langer dan een decennium in Vietnam door­woedde. Volgens informanten van de Capitol-directie is het wel voorname­lijk Paul McCartney geweest, die binnen deze tak van de muziekindustrie zich op alle fronten heeft laten horen en er doordrukte dat de butchers-foto op de voorzijde moest verschijnen van «‘Yesterday’ and Today». En dat is hem gelukt ook. In McCartney’s ogen gold het als “een gezamenlijk kritisch Beatles-com­mu­niqué ten aanzien van het fenomeen ‘oorlog’ in de wereld.” Eerder was al gesuggereerd dat het om een specifieke stellingname zou gaan tégen de Vietnam-oorlog, maar dienaangaande valt er uiteraard weinig tot geen directe symboliek in de afbeelding te zien die daar regelrecht verband mee zou leggen. Dit punt alleen al toonde een te zwakke onder­bouwing om de foto als communiqué naar buiten te brengen.

 

 

The Beatles' Yesterday And Today album cover photo session | The beatles,  The beatles yesterday, Beatles album covers  

 

      

 

Andere foto’s uit de reeks ‘A Somnambulant Adventure’ van Robert Withaker, 1966
(niet gebruikt voor «“Yesterday” and Today»)

 

Naar men beweerde, maakte de hoesfoto grote verontwaardiging onder het Ame­ri­kaanse publiek los, direct al in de begin­dagen toen de platen nog maar net in de winkelschappen lagen. De butchers-hoes zelf werd in totaal 750.000 keer gedrukt en werd over alle staten van Noord-Amerika gedis­tri­bu­eerd, met ook een deel daarvan in Canada. Toen de plaat was terugge­haald, werd deze zo snel mogelijk door een andere foto uit dezelfde studio van Whi­ta­ker omgewisseld. John Lennon be­schreef deze vervanging als «een vreselijk ogende foto van ons, die er net zo dom en doodgeslagen uitziet zo­als dat van een onbezorgd viertal dan wel verwacht wordt.» Uit zijn woorden valt goed op te maken wat voor soort bitterheid er bij het viertal onderhuids schuilt.

Volgens directiestandpunt is het album «‘Yesterday’ and Today» het enige van The Beatles geweest in Amerika waaraan Capitol Records fors verlies heeft moeten lijden. De contro­verse rond de plaat­hoes gold als de eerste keer dat het werkstandpunt van The Beatles door de media, de distributeurs en ook door al hun eigen actieve kringaanhang ernstig is bekritiseerd. Terloops beet Lennon nog wel eens wat van zich af: «Van­wege al deze media-ophef was de but­chers-platenhoes bijna net zo belangrijk geworden als de propaganda rond de oorlog in Vietnam zelf!». George Martin (1926-2016), hun geliefde producer, herinnerde eraan dat de butchers cover de oor­zaak is geweest van zijn eerste onenigheid die hij met de Engelse band heeft moeten aangaan. – George Martin: “Zelf vond ik het walgelijk wat ze heb­­­ben willen aanrichten. Het getuigde rond­uit van slechte smaak.” - Volgens Martin maakte deze kwestie voor één keer goed zichtbaar, hoe The Beatles zich soms als vier absolute gekken konden gedragen. Maar was bij het fotograferen al niet eerder eens gebleken, dat de vier jongens zich al te zeer en al te zwaar in een keurs­lijf opgesloten voelden, en dat ze eigenlijk alleen nog maar mochten ‘opzitten en pootjes geven’? Bestond bij George Martin daar dan geen begrip voor?  

 

 

Dumping van Beatles-platenhoezen

 

 

Ter afsluiting haal ik kort nog de inhoud aan van een memoran­dumbericht van 28 juni 1966, waarin aan de Capitol-distribu­tie manager R.L. Howe de bevestiging wordt gegeven dat eerder op vrijdag 24 en op maandag 27 juni 1966, de vernie­tiging heeft plaats­gevonden van in totaal 50.700 T-2553-Beatles-platenhoezen met op de voorzijde de gelaakte butchers-foto. De destructie werd op het afval-vernie­tigingsterrein uitgevoerd van het stadje Need­ham in Massachusetts, in de regio daar bekend als de Need­ham Town Dump. Door een hijskraan met een tweescharige graafbak werd een gat in het drassig ter­reingedeelte van Needham opengegraven.

Op het moment dat het gat door de Capitol-vertegen­woor­digers groot genoeg werd bevonden, begon dat gat zichzelf al met grond­water te vullen. Ver­volgens werden de stapels Beatles-platenhoezen zo dicht mogelijk bij dat gat gedeponeerd. Dan kwam er vanuit een andere hoek een bulldozer aanrijden, die de papiermassa het aarden gat induwde. Hier bovenop werd door de kraan een laag van zeker een halve meter drek vermengd met aarde neerge­stort. Vervolgens werd die laag andermaal bedolven onder een grote laag (com­pos­t)afval, dat door de tijd heen alleen maar compacter van textuur zou worden. De opzichter van de dumpplaats liet aan de vertegenwoordigers van Capitol Records ter plekke weten, dat er in de toe­komst absoluut geen graaf­werk­zaamheden op dit terrein zullen worden toegestaan. Vanuit het Capitol-management werd in de tijd daarna nog een aantal controles uitgevoerd of het terrein inderdaad nog onaan­geroerd was gebleven. De begraafplaats van de platenhoezen is later volledig opge­schoond en werd als terrein geëga­liseerd. Het werd opgeleverd als ‘Claxton Field’, een plek buiten het stadje, waar tegenwoordig nog over­wegend ‘softball’ wordt gespeeld.

 

 

Noten

 

(-1-) bron: YouTube/Parlogram Auction  - The Beatles & The Butcher - The Story of The 'Yesterday & Today' Album

(-2-) bron: YouTube/Vinyl Rewind - How to spot a Butcher Cover - vinyl buying guide

 

 

 

 

Met dank aan Jan Petiet - Extract uit een radiogesprek dat ik op
15 februari 2005 voerde met Jan Petiet, grammofoonplaten collectioneur
[publicatie: «Eens de jonge Zeeuw», boek 2, 2022 – passim p. 1088-1092]

 

 

 

 

het staat u vrij om te reageren: phonsbakx@gmail.com

 

 

 

MEER SCHRIJFONDERWERPEN
(allemaal onderling verbonden)

VOOR MEER SCHRIJVERSONDERWERPEN KLIK HIER