Schrijversonderwerp
9 - 30 juni 2023
De van The Beatles |
|
|||
|
|
|||
een bijzondere achtergrond. Al rubriceerde
hij het tonnenzwaar audio-vinyl thuis op klein, middel of groot formaat, voor hem zou de visualiteit
van de platenhoes ook vaker veld winnen en een mijn radioprogramma het volgende
controversiële onderwerp aan. door Phons Bakx |
|
|||
In de collectie van Jan Petiet is vanzelfsprekend een aardig deel ingeruimd voor The Beatles, en dan heb ik het zowel over hun singles als over hun langspelers. In die Beatles-afdeling heeft Jan twee verschillende exemplaren staan van hun langspeler «‘Yesterday’ and Today», feitelijk een verzameling van een aantal bekende singles aangevuld met het oorbare werk afkomstig van enkele van hun eerdere langspelers. Eén van de twee exemplaren stamt uit 1966 en verscheen niet in Europa, maar wèl in Amerika. |
|
|||
Op de buitenhoes van deze
Amerikaanse langspeelplaat staat een volle afbeelding van The Beatles zittend
gekleed in witte slagersjassen. Daarbij is zichtbaar dat ze enkele verminkte
en onthoofde kinderpoppen zonder kleertjes aan over hun schouders hebben
liggen, met hier en daar op hun schoot gebeenhouwde rauwe ribstukken van net
vers geslacht vee. En dat terwijl de vier jongens uit De afkeer van de butchers-platenhoes gaf aan Capitol
Records de doorslag om na drie dagen nadat de plaat uit was, alle
grammofoonplaten met deze foto op de voorzijde direct uit de schappen terug
te halen en ze naar het centrale
distributiepunt in |
|
|||
|
|
|
|
|
Butchers cover |
beide covers door elkaar |
Trunk cover |
|
|
De
verschillende Beatles-platenhoezen van «‘Yesterday’ and Today» als gevolg van
de ophef in links: de Butcher-hoes
wordt gedomineerd door veel wit, zwart en de amberkleuren van de poppen, de
Beatles-gezichten en
het rauwe vlees. midden: zeer onzorgvuldig peeled off hoes waarin de twee afbeeldingen als
afgescheurd behangpapier door elkaar te zien zijn. Weliswaar ook om die reden een
groot curiosum, maar niet zoals ‘het hoort’. |
|
||
|
‘Operation Retrieve’ Jan Petiet haalt er een
kopietje bij van een brief die de directeur van Capitol Records aan alle uitbaters
van de platenwinkels heeft geadresseerd. De brief dateert van 14 juni
1966, en verzoekt de nieuwe Beatles-plaat «‘Yesterday’ and Today» terug te
zenden vanwaar ze gekomen zijn. Dit staat vermeld in de administratieve
boeken als «Operation Retrieve». Wat heeft Capitol in eerste
instantie met al die geretourneerde grammofoonplatenbulk willen doen? Eerst
lieten ze een compleet nieuw foto-ontwerp drukken, dat ze voor hetzelfde
hoeskarton wilden gebruiken om het erover te plakken. Eigenlijk zou alles
wel bij hetzelfde blijven, behalve dan dat het butchers-vooraanzicht op de hoes moest verdwijnen. Op het vernieuwde
ontwerp verschenen de vier Beatles weer op foto, maar deze keer met een
grote lege hutkoffer, min of meer tussen hen in geplaatst. Een vrij loze
koffer en een vrij loze foto. Dat was de trunk
cover, zoals de hoes daarna ook blijvend genoemd zal worden. In de
rechtopstaande open koffer zit Paul McCartney, de overige drie Beatles zitten
en staan erom heen. Uit gemakzucht heeft Capitol Records een flinke partij
van de teruggekeerde butchers covers eerst
weten te hergebruiken door het vooromslag met nieuw drukwerk van de trunk cover over te plakken. Al dat
werk schijnt in |
||
|
Jan Petiet: “Maar wat
zijn plaatliefhebbers uit belangstelling voor deze rariteit in de
platenindustrie en hun hang naar collector’s
items toen gaan doen? Er ontstond een toeloop op de partij overgeplakte
platen die naar de winkelschappen waren teruggekeerd om ze thuis van het
nieuwe drukwerk te ontdoen, door ze bijvoorbeeld in alle voorzichtigheid met
stoom af te weken. To peel off, of
‘af-peel-en’ zoals dat in het
Nederlands is gaan heten. En toen kwamen de excentrieke slagersjassen weer
tevoorschijn.” In 1995, dus 29 jaar
later, kocht Jan Petiet in Amerika zo’n afge-peeled exemplaar aan voor 300 dollar. Dat exemplaar was nog van
het oorspronkelijke Capitol Rainbow-label voorzien, en de originele binnenhoes
van 1966 zat er ook nog bij. - Jan: “Nu, minimaal 40 jaar na datum van eerste
uitgifte, is het vrijwel onmogelijk om zo’n peeled off exemplaar van «‘Yesterday’ and Today» nog te
bemachtigen. De huidige waarde van een peeled-off
butchers cover – ze noemden het ook wel Derde Stadium - schat men in op
1000 tot 2000 dollar per stuk, afhankelijk natuurlijk hoe secuur dat losweekwerkje
gelukt is. Maar de verwikkeling rond deze legendarische Beatles-platenhoes
reikt nog iets verder en wordt daardoor ook wel unieker en gecompliceerder.
Doordat de eerste lichting in grote getale werd teruggeroepen om met een
nieuwe fotosticker te worden overplakt, werden de nieuwe versies met enkel
maar het drukwerk van de trunk cover bovenop,
beduidend zeldzamer. Toen dat voor de verzamelaars duidelijk werd,
ontstond daar weer een collectioneurs-toeloop op.” Voor de duidelijkheid: het gaat
hier eerst om de overgeplakte platenhoezen die vervolgens niét ge-peeled werden, maar die - om het zo te
zeggen - gewoon met rust werden gelaten. Voor verzamelaarskringen kwam het
erop neer, dat de ongemoeid gelaten trunk
cover hoesexemplaren, de nieuwgedrukte stapel in collectors item-waarde voorbijstreefden. Men gaf daar vervolgens
weer een hogere geldwaarde voor uit dan aan een ge-peelde. Het bedrag voor het zogeheten Tweede Stadium taxeert men
tussen de 3000 en 4000 dollar per hoes. (-1-) |
||
|
Maar het curiosum reikt
dan nòg verder, zeker als men eraan denkt hoe zeldzaam het kleine aantal exemplaren
dan al niet moet zijn, dat binnen die allereerste drie dagen in de winkels
over de toonbank is gegaan, toen er van een dringende industrial recall op landelijke schaal nog helemaal geen sprake
was? Van die genoemde Eerste Stadium-partij wordt gesteld, als een exemplaar
tenminste in uitstekende staat verkeert, dat die [anno 2016] wel eens de
curiositeitswaarde kan behalen tussen de 100.000 en 125.000 USA dollars per
stuk. En laatstgenoemde collectors
item gold dan het meest voor |
||
|
Jan Petiet: “Een vraag die
tijdens het industrieel overplakken van de platenhoezen natuurlijk oprees,
was: laat het onderliggende drukwerk van de butchers cover dan geen sporen na door de afbeelding heen van de trunk cover? Het antwoord: over het
algemeen liet de eerste afbeelding zich goed door de tweede bedekken,
alleen met dat kleine spoortje van de V-vorm van Ringo Starr zijn donkere
trui, dat als grijstint nog lichtelijk door het papier heen te zien was. Zijn
truicol kwam namelijk recht onder een blanco gedeelte van het nieuwe
drukpapier te liggen. De aanpak van het beroemde viertal uit Maar wat speelde er
precies in de achtergrond, waardoor Paul, John, George en Ringo op deze
manier op de voorgrond hebben willen treden? |
||
|
|
Robert Whitaker (19939-2011) werkte twee jaar lang als fotograaf voor The Beatles. |
|
|
Achtergrond fotosessie De Australische fotograaf
Robert Whitaker (1939-2011) verwerkelijkte in 1966 een conceptueel fotografisch
kunstwerk rond The Beatles en gaf dat de overkoepelende titel «A Somnambulant
Adventure» [Een Slaapwandelaarsavontuur]. Ter voorbereiding hiervan had de
fotograaf een aantal requisieten verzameld, waarmee hij het viertal wilde
omringen: losse onderdelen van plastic poppen, een paar plateau’s met
verse rauwe vleesribben, vier witte slagersjassen, een hamer met grote
spijkers, een vogelkooi, wat kartonnen dozen, en ook wat kunstgebitten en
kunstogen. Het viertal is met groot genoegen op deze excentrieke fotosessie
afgekomen, omdat ze begrepen dat nu eindelijk eens de gebruikelijke gezapige
manier van foto’s maken werd omzeild. John
Lennon lichtte toe, dat het juist deze éne sessie is geweest, die het voor
elkaar had gekregen om inspirerend op hun eigen verveling en wrok in te
spelen. Van alle andere manieren van fotografie waren ze allevier al ‘helemaal
doodziek’ geworden. Whitaker liet het viertal voor het eerst een heel andere
benadering van fotografie beleven, een manier die bovendien ook goed
aansloot bij hun gevoel voor zwartgallige humor. De butchers-foto die op de hoes verscheen, is niet eens genomen in
de opzet om er een platenhoes van te maken. Toch zijn het The Beatles zelf
geweest die de hele fotoreeks voor al hun promotiedoeleinden bij Capitol
Records hebben ingediend, ter aanbeveling van de reeks muziekopnamen
[«‘Yesterday’ and Today»] die kort daarop de Amerikaanse muziekmarkt zou opgaan.
Hun onderneming op dit punt strookte zelfs niet met de visie van fotograaf
Robert Whitaker, maar zowel Lennon en McCartney stonden erop dat de éne butchers-foto als een verklarend
wereldbeeld van The Beatles kon dienen tégen elke oorlog op aarde, en
speciaal die éne die al langer dan een decennium in Vietnam doorwoedde.
Volgens informanten van de Capitol-directie is het wel voornamelijk Paul
McCartney geweest, die binnen deze tak van de muziekindustrie zich op alle
fronten heeft laten horen en er doordrukte dat de butchers-foto op de voorzijde moest verschijnen van «‘Yesterday’ and Today». En dat is hem
gelukt ook. In McCartney’s ogen gold het als “een gezamenlijk kritisch Beatles-communiqué ten aanzien
van het fenomeen ‘oorlog’ in de wereld.” Eerder was al gesuggereerd dat het
om een specifieke stellingname zou gaan tégen de Vietnam-oorlog, maar
dienaangaande valt er uiteraard weinig tot geen directe symboliek in de
afbeelding te zien die daar regelrecht verband mee zou leggen. Dit punt
alleen al toonde een te zwakke onderbouwing om de foto als communiqué naar
buiten te brengen. |
||
|
|
Andere foto’s uit de reeks ‘A Somnambulant Adventure’ van Robert
Withaker, 1966 |
Naar
men beweerde, maakte de hoesfoto grote verontwaardiging onder het Amerikaanse
publiek los, direct al in de begindagen toen de platen nog maar net in de
winkelschappen lagen. De butchers-hoes
zelf werd in totaal 750.000 keer gedrukt en werd over alle staten van
Noord-Amerika gedistribueerd, met ook een deel daarvan in Canada. Toen de
plaat was teruggehaald, werd deze zo snel mogelijk door een andere foto uit
dezelfde studio van Whitaker omgewisseld. John Lennon beschreef deze
vervanging als «een vreselijk ogende foto van ons, die er net zo dom en
doodgeslagen uitziet zoals dat van een onbezorgd viertal dan wel verwacht
wordt.» Uit zijn woorden valt goed op te maken wat voor soort bitterheid er
bij het viertal onderhuids schuilt. Volgens
directiestandpunt is het album «‘Yesterday’ and Today» het enige van The
Beatles geweest in Amerika waaraan Capitol Records fors verlies heeft moeten
lijden. De controverse rond de plaathoes gold als de eerste keer dat het
werkstandpunt van The Beatles door de media, de distributeurs en ook door al
hun eigen actieve kringaanhang ernstig is bekritiseerd. Terloops beet Lennon
nog wel eens wat van zich af: «Vanwege al deze media-ophef was de butchers-platenhoes bijna net zo
belangrijk geworden als de propaganda rond de oorlog in Vietnam zelf!». George Martin (1926-2016), hun
geliefde producer, herinnerde eraan dat de butchers cover de oorzaak is geweest van zijn eerste onenigheid
die hij met de Engelse band heeft moeten aangaan. – George Martin: “Zelf vond
ik het walgelijk wat ze hebben willen aanrichten. Het getuigde ronduit van slechte smaak.” - Volgens Martin
maakte deze kwestie voor één keer goed zichtbaar, hoe The Beatles zich soms
als vier absolute gekken konden gedragen. Maar was bij het fotograferen al
niet eerder eens gebleken, dat de vier jongens zich al te zeer en al te zwaar
in een keurslijf opgesloten voelden, en dat ze eigenlijk alleen nog maar
mochten ‘opzitten en pootjes geven’? Bestond bij George Martin daar dan geen
begrip voor? |
|
|
|
|
Dumping
van Beatles-platenhoezen Ter afsluiting haal ik kort nog de
inhoud aan van een memorandumbericht van 28 juni 1966, waarin aan de
Capitol-distributie manager R.L. Howe de bevestiging wordt gegeven dat
eerder op vrijdag 24 en op maandag 27 juni 1966, de vernietiging heeft
plaatsgevonden van in totaal 50.700 T-2553-Beatles-platenhoezen met op de
voorzijde de gelaakte butchers-foto.
De destructie werd op het afval-vernietigingsterrein uitgevoerd van het
stadje |
Op het moment dat het gat door de
Capitol-vertegenwoordigers groot genoeg werd bevonden, begon dat gat
zichzelf al met grondwater te vullen. Vervolgens werden de stapels
Beatles-platenhoezen zo dicht mogelijk bij dat gat gedeponeerd. Dan kwam er
vanuit een andere hoek een bulldozer aanrijden, die de papiermassa het aarden
gat induwde. Hier bovenop werd door de kraan een laag van zeker een halve
meter drek vermengd met aarde neergestort. Vervolgens werd die laag
andermaal bedolven onder een grote laag (compost)afval, dat door de tijd
heen alleen maar compacter van textuur zou worden. De opzichter van de
dumpplaats liet aan de vertegenwoordigers van Capitol Records ter plekke
weten, dat er in de toekomst absoluut geen graafwerkzaamheden op dit
terrein zullen worden toegestaan. Vanuit het Capitol-management werd in de
tijd daarna nog een aantal controles uitgevoerd of het terrein inderdaad nog
onaangeroerd was gebleven. De begraafplaats van de platenhoezen is later
volledig opgeschoond en werd als terrein geëgaliseerd. Het werd opgeleverd
als ‘Claxton Field’, een plek buiten het stadje, waar tegenwoordig nog overwegend
‘softball’ wordt gespeeld. |
|
Noten (-1-) bron: YouTube/Parlogram Auction - The Beatles & The Butcher - The Story of The 'Yesterday &
Today' Album
(-2-) bron: YouTube/Vinyl Rewind - How to spot a Butcher
Cover - vinyl buying guide Met dank aan Jan Petiet - Extract uit een radiogesprek dat ik op het staat u vrij om te reageren: phonsbakx@gmail.com MEER SCHRIJFONDERWERPEN VOOR
MEER SCHRIJVERSONDERWERPEN KLIK HIER |
|
|